ظرفیت تحمل جاذبههای گردشگری، مفهومی کلیدی در مدیریت پایدار مقاصد گردشگری است که به حداکثر تعداد بازدیدکنندگانی اشاره دارد که یک مکان میتواند بدون آسیب به منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی خود، پذیرش کند. این مفهوم در دهههای اخیر بهعنوان یکی از اصول اساسی در برنامهریزی و توسعه گردشگری پایدار مطرح شده است. تعریف ظرفیت تحمل ظرفیت تحمل (Carrying Capacity) به حداکثر میزان استفاده از یک مقصد گردشگری اشاره دارد که بدون ایجاد تغییرات منفی در محیط فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن، قابل پذیرش است. بهعبارتدیگر، این مفهوم تعیین میکند که چه تعداد گردشگر میتوانند بهطور همزمان در یک مکان حضور داشته باشند بدون اینکه به کیفیت تجربه آنها و یا به منابع مقصد آسیبی وارد شود. انواع ظرفیت تحمل ظرفیت تحمل به چهار دسته اصلی تقسیم میشود: 1. ظرفیت تحمل فیزیکی: حداکثر تعداد بازدیدکنندگانی که میتوانند بهصورت فیزیکی در یک مکان حضور داشته باشند بدون ایجاد ازدحام یا آسیب به زیرساختها. 2. ظرفیت تحمل زیستمحیطی: حداکثر تعداد گردشگرانی که میتوانند در یک منطقه حضور یابند بدون اینکه به اکوسیستم و منابع طبیعی آن آسیب وارد شود. 3. ظرفیت تحمل اجتماعی: حداکثر تعداد بازدیدکنندگانی که جامعه محلی میتواند بدون تجربه تأثیرات منفی فرهنگی یا اجتماعی، پذیرش کند. 4. ظرفیت تحمل اقتصادی: حداکثر میزان توسعه و بهرهبرداری اقتصادی که میتواند بدون ایجاد ناپایداری اقتصادی یا وابستگی بیشازحد به گردشگری، انجام شود. اهمیت ظرفیت تحمل در مدیریت گردشگری توجه به ظرفیت تحمل در مدیریت مقاصد گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم رعایت این ظرفیت میتواند منجر به تخریب منابع طبیعی، کاهش کیفیت تجربه گردشگران، نارضایتی جامعه محلی و در نهایت کاهش جذابیت مقصد شود. برای مثال، حضور بیشازحد گردشگران در یک منطقه طبیعی ممکن است به فرسایش خاک، آلودگی منابع آبی و تخریب زیستگاههای حیاتوحش منجر شود. وضعیت ظرفیت تحمل جاذبههای گردشگری در ایران ایران با دارا بودن رتبه دهم جاذبههای باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبههای طبیعی در جهان، پتانسیل بالایی در جذب گردشگر دارد. بااینحال، توسعه گردشگری در برخی مناطق بدون در نظر گرفتن ظرفیت تحمل آنها صورت گرفته است که میتواند به تخریب منابع و کاهش کیفیت تجربه گردشگران منجر شود. برای مثال، در برخی از مناطق طبیعی مانند جنگلها و سواحل، حضور بیشازحد گردشگران و عدم مدیریت مناسب، منجر به آلودگی، تخریب پوشش گیاهی و کاهش تنوع زیستی شده است. همچنین، در مناطق تاریخی و فرهنگی، ازدحام گردشگران میتواند به فرسایش و تخریب آثار باستانی و تغییرات ناخواسته در فرهنگ و سبک زندگی جامعه محلی منجر شود. راهکارهای مدیریت ظرفیت تحمل در جاذبههای گردشگری ایران برای مدیریت ظرفیت تحمل در جاذبههای گردشگری ایران، میتوان به راهکارهای زیر اشاره کرد: 1. برنامهریزی و زونبندی: تعیین مناطق مختلف با توجه به حساسیتهای زیستمحیطی و فرهنگی و محدود کردن تعداد بازدیدکنندگان در مناطق حساس. 2. توسعه زیرساختها: بهبود زیرساختهای گردشگری مانند مسیرهای دسترسی، امکانات بهداشتی و اقامتی بهمنظور کاهش فشار بر منابع طبیعی و فرهنگی. 3. آموزش و آگاهیبخشی: آموزش گردشگران و جامعه محلی در مورد اهمیت حفظ منابع و رعایت ظرفیت تحمل مناطق گردشگری. 4. نظارت و پایش: پایش مستمر تأثیرات گردشگری بر محیطزیست و جامعه و اعمال محدودیتهای لازم در صورت مشاهده تخریب یا نارضایتی. 5. تنوعبخشی به محصولات گردشگری: توسعه انواع مختلف گردشگری مانند گردشگری روستایی، اکوتوریسم و گردشگری فرهنگی بهمنظور توزیع متوازن گردشگران و کاهش فشار بر جاذبههای پرطرفدار. نتیجهگیری ظرفیت تحمل جاذبههای گردشگری مفهومی اساسی در مدیریت پایدار مقاصد گردشگری است که با در نظر گرفتن آن میتوان از تخریب منابع طبیعی و فرهنگی جلوگیری کرده و تجربهای باکیفیت برای گردشگران فراهم کرد. در ایران، با توجه به تنوع بالای جاذبههای گردشگری، توجه به ظرفیت تحمل و اجرای راهکارهای مدیریتی مناسب، میتواند به توسعه پایدار این صنعت و حفظ منابع ارزشمند کشور کمک کند. امید است با برنامهریزی دقیق و همکاری میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه محلی، بتوانیم از ظرفیتهای بینظیر گردشگری ایران بهصورت پایدار بهرهبرداری کنیم و این میراث گرانبها را برای نسلهای آینده حفظ نماییم.